New Zealand Hkrunlam

New Zealand Hkrunlam
(Daw - II)

Ka ai : Hubren

Auckland City hte Mt.Eden Wan Bum Dingsa

Ndai lang Ningnaw shi laika hta gaw hkrun lam mahkrum madup hta mabyin masa lam ni hpe grau madung dat nna jahta dan na yaw.

Hpang jahpawt manap lu sha sha sa wa yang gaw, anhte hkrai nrai a hka! Anhte hta bat mi jan jau nna, Papua New Guinea ngu ai mungdan kaw na du wa ai Myen mung masha 3, Nepal mungdan kaw na du wa ai Bhutan masha 30 jan, Ericthia masha 4 hte Burundi Masha ni shawng du taw nga ma ai. Dai shani kaw nna gaw hpang e du wa ai masha shagu hpe English Testing galaw nna Class garan ya let, jawng lung hpang wa saga ai. Jawng lung nga ai ten hta Asuya, Rung, Nta, Driver licience, Hkamja lam hte kaga ra ai lam ni yawng hpe shata mi laman yawng lajang ya ngut sai hpang gaw, kadai mung kadai tinang ang ai Muk Lum (myo) de rawt mat wa saga ai.

Nkau mi gaw, New Zealand mungdan a Muk Lum rai nga ai Wellington hte kaga muk lum ni rai nga ai Hamilton, Palmerston North hte New Zealand mungdan a dingdung zinlawng kaw na Nelson ngu ai muk lum ni de rawt mat wa sai hku re. Laika ka ai wa hte nta masha ni hpe gaw, Auckland City ngu ai New Zealand mungdan hta masha law dik ai muk lum kaw shara jahkrat ya ma ai. Mangere camp ngu ai shara kaw shata mi jan nga ai ten hta ra ai lam ni yawng lajang ya ngut nna tinang ang ai muk lum de du mat ai hpang gaw, matut nna ra wa ai lam ni yawng hkra hpe Social Worker hte Volunteer ni lajang mat wa ya ai hku re.

Ndai kaw Social Worker ngu ai hte Volunteer ngu ai ni a lam loi mi bai jahta dan yu ga. Social Worker ngu ai ni gaw anhte nga na nta (Housing New Zealand) Asuya nta, Wan (Electricity), hte anhte hpe bat shagu na karum gumhpraw jaw ya ai (Work And Income) ngu ai ni hte seng ai lam ni yawng lajang ya let, ga sadi laika (Agreenment) ni woi galaw ya ai wa rai nga ai. Volunteer ngu ai ni rai jang gaw, nta kata kaw ra ai arung arai ni, rung sa ra ai zawn re (appointment), Family Doctor (GP) ap ya ai lam, Jawng Ap ya ai zawn re ni hte kaga ra kaji lam ni yawng hpe lajang karum ya ai ni rai nga ai. Ndai ni gaw du wa ai masha nnan ni hpe nlaw htum shata Kru du hkra yu gawn lajang karum ya ai ni rai nga ai. Grai tsawra myit chye madun ai ni she rai nga ma ai. (yawng gaw nre)

Lama mi naw jahta dan mayu ai hku re, ganoi she malap kau! New Zealand mungdan du ai hte anhte yawng hkra hpe gaw ndai mungdan masha ni hte maren mara ahkaw ahkang lu ai sha n-ga prat tup nga na ahkang (perminant resident) mung jaw sai hku re. Dai kaw na manga ning na ai hpang gaw mungdan masha (Citizen) hku nna bai shawk (apply) la ai hku rai nga ai. Ndai mungdan kaw shangai ai masha ni yawng hkra hpe gaw New Zealander ngu n shamying ai sha Kiwi ngu nna shamying hkat ai hpe mung mu lu nga ai. Hpa majaw nga yang ndai mungdan kaw nga ai Kiwi ngu ai U gaw kaga mungdan hkan n nga ai sha n-ga, ndai mungdan kaw nan mung grai taw mat wa sai u hpan hpe mahta nna shamying ai lam re hpe mung chye lu nga ai.
Anhte hpe jaw da ai nta kaw du ai hpang makau grup yin hkan gawan hkawm chyai yu yang mau na zawn re lam ni gaw, sinpraw mungdan hkan na zawn Wut dek Wahpang nta ni grai law hkra nnga ai lam rai nga ai. Law malawng gaw ding hkrai nta (vkH;csif;tdrf) kaji ni she law nga ai. Nnan mu ai ten hta gaw nkrem na zawn re nta ni she rai nga ai. Raitim mung kata lam hta gaw madang grai tsaw ai hku (quality) hpe madung dat nna galaw da ai nta ni she rai nga ai. Myen mungdan na Pyin Oo Lwin muk lum hpe she gan shingran kau ai hku re.

Gat Seng kaba (Shopping Mall) ni mung n mu ai, Jak rung ni grai law ai mungdan she rai nga ai ngu shan hpraw manang la wa hpe jahta dat yu yang she, jak rung gaw n law ai, gat seng kaba ni gaw grai nga ai nga bai tsun wa ai majaw kalang bai mau mat nna, gat seng kaba ni gaw kanang rai ta ngu bai san yu yang she mi ngai jak rung ni re ngu tak ai ni hpe she lata yung madi madun dat yang gaw shala ai she bai shadu kau sai. Manang la wa tsun dan ai she teng nga ai, shinggan hku na yu dat yang gaw, Jak rung zawn she rai tim kata kaw gaw grai kaba ai gat seng kaba ni she rai nga ai. Hpa majaw ndai mungdan kaw gat seng ni hpe dai hku galaw ai rai ta? ngu san yu yang Shan hpraw manang la wa tsun dan ai gaw, du hkra ladaw katsi ai majaw re nga tsun dan nna she nau wa n mau mat ai hku rai nga ai.

Makau grup yin de mada yu dat yang mung shara shagu tsit lali tsawm taw nga ai hpe sha mu lu nga ai. Du hkra ladaw shagu hta tsit tsawm ai mungdan mung rai nga ai hta sha n-ga shingra maka (natural) hpe grai manu shadan makawp maga ai hpe mu lu ai majaw, anhte a tsit lali tsawm htap, nhprang sut rai hpring ai Jinghpaw Wunpawng Mungdan hpe she shingran pra pra mu kau sai hku re.

Anhte Jinghpaw Wunpawng mungdan kaw lai wa sai 20 ning jan hta grai law ai hte ngoi pyaw ai U numji numjoi ni wa ndai mungdan de she htawt sit mat ma sam ai ngu she myit kau sai. U numji numjoi hkum sumhpa law la ai hte makau gup yin tsit lali tsawm htap la ai sha n-ga dai ni hpe makawp maga da ai hkrak re ai tara upadi (Law) mung tawn da nga ma ai.

Mau na zawn re masha ni hpe mung mu lu nna mau dik kau sai. Sinpraw mungdan na masha ni hte grai shai ai lam langai mi mung naw nga ai. Dai gaw myen mung dan kaw grai tsun chye ai ga malai (0rSvSw,f) ngu ai ga malai wa ndai mungdan kaw na Maori ngu ai jau man masha ni a matu she rai nga ai. Hpum yang she tsawm ai nga majaw tsa lam sha dang 90% ram gaw grai tsawm ai hku Hpum kaba ai hte gawng shing yan galu kaba re ni she rai nga ma ai (European masha ni n-lawm ai).

Ndai mungdan gaw masha hpan grai law hkra nga ai mungdan rai nga ai hte maren European 76.8%; Maori 14.9%; Asian 9.7%; other Polynesian Pacific peoples 7.2%; Middle Eastern, Latin American, and African 0.9%. re. Makam masham (Religion) lam hta gaw , Christian 55.6%, no religion 34.7%, Hindu 1.5%, Buddhist 1.3%, Islam/Muslim 0.8%, Jewish 0.2%, Spiritualism/New Age 0.5%, others 0.6% rai ma ai.

Shaga ai ga ni gaw (Languages): English, Maori, New Zealand Sign Language ni rai nga ai. Ndai zawn re ai mungdan kaw anhte Jinghpaw Wunpawng myu sha ni yawng marai latsa jan mung Wellington hte Auckland ngu ai Muk Lum kaba lahkawng kaw nga lawm nga ai hku re.

Hpaji lam hta gaw grai n-gun dat (priority) jaw ai lam hpe mung mu kajawng la ai hku re. Anhte a (a&Tjrefrm) ngu ai mungdan hte gaw lamu hte ga shai ai zawn she shai taw nga ai hpe mu kajawng la ai hku rai nga ai. Hpa majaw nga yang jawng kaji kaw na tsang 13 du hkra hpa manu jahpu n jaw ra ai sha hpaji sharin ya nga ma ai. Dai kaw na dakasu matut lung la mayu ai ni gaw Asuya kaw na (Student loan) ngu ai hkoi la nna mai lung la nga ai hku re. Dai tinang hkoi la ai Gumhpraw hpe gaw jawng ngut na bungli galaw hpang ai shani kaw na gaw gau ngwi bai waq mat wa ra ai hku rai nga ai. (International Students ni gaw mungdan masha ni hte n bung nga ai) Hpaji lam hpe madang grai shatsaw da ai hpe mung mu lu nga ai.

Dai hta grau mau na zawn re lam gaw, asak kaba sai ni hte English ga shaga lu na matu sha sharin la mayu ai ni a matu mung Pang mali (level 1,2,3,4) garan nna sharin ya nga ma ai. Pang mali ngut ai hpang gaw bungli mai tam galaw mat wa sai sha n-ga Asuya kaw na masat masa lek mat (Certificate) mung jaw ya nga ma ai. Jawng sa jawng wa lam shabrai mung yawng hkra jaw ya ai mung mau n ma she rai nga ai. (Hpaji mung sharin ya, lam shabrai mung jaw ya) she rai nga ma ai. Hpaji hpe madung dat nna sharin la mayu ai ni a matu gaw grai kaja ai mungdan she rai nga ai ngu, myen mungdan kaw na hpaji hpe grai hpang gara let, sharin la mayu nga ai Jinghpaw Wunpawng ramma ni hpe she gan shingran let, myit dum kau dat sai.

Shinggyim nga pra masa hte mung masa lam ni mung grai myit lawm na zawn re sha n-ga anhte Jinghpaw Wunpawng amyu sha ni a gam maka hte sat lawat ni hpe mung grai shingran shangun, kasi la na zawn re lam ni hpe …………….


Hpang na lang hta bai matut hti ga………………