Malaysia Jinghpaw Wunpawng Myusha ni Shawa n-gun madun

Malaysia Jinghpaw Wunpawng Myusha ni Shawa n-gun madun


Naura Shadang
Friday, 24-June-2011

Malaysia du Jinghpaw Wunpawng Myusha ni shawa n-gun 400 daram gaw dai hpawt manap Malaysia aten hkying 09:00am kawn 10:00am du hkra Kuala Lumpur hta nga ai Myen dat kasa rung kaw Myen asuya hpe ninghkap ai shawa n-gun madun lamang galaw wa sai.

Ndai shawa n-gun madun lamang hta sak ram ai ramma ni sha n-ga amyu shayi ni, ma kaji hte sak kung ni mung sa du shang lawm wa sai re. Shawa n-gun madun ai ni gaw "Hpyen asuya n ra sharawng ai" "Gumshem majan n ra ai" "Teng man ai lam hpe ra ai" "Amyu shayi ni hpe
roi rip ai lam hkring u!" ngu ai zawn re ndau pyen pa ni hpe sharawt n-htawm Myen Ausya hpe n ra sharawng ai lam htawng madun wa sai re.

Ndai zawn shawa n-gun madun ai a madung gaw lai wa sai June shata praw 9 ya shani kaw nna Myen Asuya Hpyen Dap ni kawn Wunpawng Mungdan Shanglawt Hpung (KIO) a uphkang ginra de tawt lai majan hpaw hpang wa ai hpe n ra sharawng ai majaw re lam lamang woi awn ai ningbawn ni kawn chye lu ai.

Malaysia na Jinghpaw Wunpawng myusha ni Myen dat kasa rung kawn Myen Asuya nnan a gumsan magam Thein Sein hpang de ka ai laika hta Myen Asuya Hpyen Hpung ni kawn majan hta mungdan ga daga tara n lang ai hta sha n-ga, majan byin ai ginra ni hta buga masha ni hpe
zingri sat ai, amyu shayi ni hpe roi rip ai, mung shawa hpe porter lahkawn ai hte ma kaji ni hpe du hkra shinggyim htung tara n lang ai sha zingri sat ai lam ni hpe ninghkap tawn nga ai re.

Bai nna, ndai zawn re Ausya hpyen hpung ni a sat lawat gaw Asuya nnan a sari hpe hkra ai hta sha n-ga, Amyu sha myit hkrum kahkyin gumdin lam hta mung hkra machyi wa na re lam hpe sadi jaw tawn nga ai.

Hpyi shawn tawn ai lam ni hta gaw;-
1. Myen Hpyen Hpung kawn gumshem majan hpe jahkring nhtawm, jat tawn ai hpyen n-gun ni hpe dawm ya na matu,
2. Myen Hpyen hpung ni a shinggyim ahkaw ahkang tawt lai ai lam hte shinggyim nau na myit kata ai sat lawat ni hpe jahkring na matu,
3. Ya ten byin nga ai hpyen masa lam manghkang hpe simsa ai ladat hte hparan nhtawm, tara shang ai simla lam bawng ban na matu, hpyi lajin taw nga ai.

Malaysia mungdan gaw Myen hte grai hku hkau ai jinghku mungdan langai re majaw ndai zawn Wunpawng sha ni shawa n-gun madun lamang galaw ai lam hta mung yak hkak dut dang ai lam law law a lapran kaw na shakut galaw ai re lam hpe chye lu ai.

New Zealand Hkrunlam

New Zealand Hkrunlam
(Daw - II)
Ka ai : Hubren

Auckland City hte Mt.Eden Wan Bum Dingsa

Ndai lang Ningnaw shi laika hta gaw hkrun lam mahkrum madup hta mabyin masa lam ni hpe grau madung dat nna jahta dan na yaw.

Hpang jahpawt manap lu sha sha sa wa yang gaw, anhte hkrai nrai a hka! Anhte hta bat mi jan jau nna, Papua New Guinea ngu ai mungdan kaw na du wa ai Myen mung masha 3, Nepal mungdan kaw na du wa ai Bhutan masha 30 jan, Ericthia masha 4 hte Burundi Masha ni shawng du taw nga ma ai. Dai shani kaw nna gaw hpang e du wa ai masha shagu hpe English Testing galaw nna Class garan ya let, jawng lung hpang wa saga ai. Jawng lung nga ai ten hta Asuya, Rung, Nta, Driver licience, Hkamja lam hte kaga ra ai lam ni yawng hpe shata mi laman yawng lajang ya ngut sai hpang gaw, kadai mung kadai tinang ang ai Muk Lum (myo) de rawt mat wa saga ai.

Nkau mi gaw, New Zealand mungdan a Muk Lum rai nga ai Wellington hte kaga muk lum ni rai nga ai Hamilton, Palmerston North hte New Zealand mungdan a dingdung zinlawng kaw na Nelson ngu ai muk lum ni de rawt mat wa sai hku re. Laika ka ai wa hte nta masha ni hpe gaw, Auckland City ngu ai New Zealand mungdan hta masha law dik ai muk lum kaw shara jahkrat ya ma ai. Mangere camp ngu ai shara kaw shata mi jan nga ai ten hta ra ai lam ni yawng lajang ya ngut nna tinang ang ai muk lum de du mat ai hpang gaw, matut nna ra wa ai lam ni yawng hkra hpe Social Worker hte Volunteer ni lajang mat wa ya ai hku re.

Ndai kaw Social Worker ngu ai hte Volunteer ngu ai ni a lam loi mi bai jahta dan yu ga. Social Worker ngu ai ni gaw anhte nga na nta (Housing New Zealand) Asuya nta, Wan (Electricity), hte anhte hpe bat shagu na karum gumhpraw jaw ya ai (Work And Income) ngu ai ni hte seng ai lam ni yawng lajang ya let, ga sadi laika (Agreenment) ni woi galaw ya ai wa rai nga ai. Volunteer ngu ai ni rai jang gaw, nta kata kaw ra ai arung arai ni, rung sa ra ai zawn re (appointment), Family Doctor (GP) ap ya ai lam, Jawng Ap ya ai zawn re ni hte kaga ra kaji lam ni yawng hpe lajang karum ya ai ni rai nga ai. Ndai ni gaw du wa ai masha nnan ni hpe nlaw htum shata Kru du hkra yu gawn lajang karum ya ai ni rai nga ai. Grai tsawra myit chye madun ai ni she rai nga ma ai. (yawng gaw nre)

Lama mi naw jahta dan mayu ai hku re, ganoi she malap kau! New Zealand mungdan du ai hte anhte yawng hkra hpe gaw ndai mungdan masha ni hte maren mara ahkaw ahkang lu ai sha n-ga prat tup nga na ahkang (perminant resident) mung jaw sai hku re. Dai kaw na manga ning na ai hpang gaw mungdan masha (Citizen) hku nna bai shawk (apply) la ai hku rai nga ai. Ndai mungdan kaw shangai ai masha ni yawng hkra hpe gaw New Zealander ngu n shamying ai sha Kiwi ngu nna shamying hkat ai hpe mung mu lu nga ai. Hpa majaw nga yang ndai mungdan kaw nga ai Kiwi ngu ai U gaw kaga mungdan hkan n nga ai sha n-ga, ndai mungdan kaw nan mung grai taw mat wa sai u hpan hpe mahta nna shamying ai lam re hpe mung chye lu nga ai.
Anhte hpe jaw da ai nta kaw du ai hpang makau grup yin hkan gawan hkawm chyai yu yang mau na zawn re lam ni gaw, sinpraw mungdan hkan na zawn Wut dek Wahpang nta ni grai law hkra nnga ai lam rai nga ai. Law malawng gaw ding hkrai nta (vkH;csif;tdrf) kaji ni she law nga ai. Nnan mu ai ten hta gaw nkrem na zawn re nta ni she rai nga ai. Raitim mung kata lam hta gaw madang grai tsaw ai hku (quality) hpe madung dat nna galaw da ai nta ni she rai nga ai. Myen mungdan na Pyin Oo Lwin muk lum hpe she gan shingran kau ai hku re.

Gat Seng kaba (Shopping Mall) ni mung n mu ai, Jak rung ni grai law ai mungdan she rai nga ai ngu shan hpraw manang la wa hpe jahta dat yu yang she, jak rung gaw n law ai, gat seng kaba ni gaw grai nga ai nga bai tsun wa ai majaw kalang bai mau mat nna, gat seng kaba ni gaw kanang rai ta ngu bai san yu yang she mi ngai jak rung ni re ngu tak ai ni hpe she lata yung madi madun dat yang gaw shala ai she bai shadu kau sai. Manang la wa tsun dan ai she teng nga ai, shinggan hku na yu dat yang gaw, Jak rung zawn she rai tim kata kaw gaw grai kaba ai gat seng kaba ni she rai nga ai. Hpa majaw ndai mungdan kaw gat seng ni hpe dai hku galaw ai rai ta? ngu san yu yang Shan hpraw manang la wa tsun dan ai gaw, du hkra ladaw katsi ai majaw re nga tsun dan nna she nau wa n mau mat ai hku rai nga ai.

Makau grup yin de mada yu dat yang mung shara shagu tsit lali tsawm taw nga ai hpe sha mu lu nga ai. Du hkra ladaw shagu hta tsit tsawm ai mungdan mung rai nga ai hta sha n-ga shingra maka (natural) hpe grai manu shadan makawp maga ai hpe mu lu ai majaw, anhte a tsit lali tsawm htap, nhprang sut rai hpring ai Jinghpaw Wunpawng Mungdan hpe she shingran pra pra mu kau sai hku re.

Anhte Jinghpaw Wunpawng mungdan kaw lai wa sai 20 ning jan hta grai law ai hte ngoi pyaw ai U numji numjoi ni wa ndai mungdan de she htawt sit mat ma sam ai ngu she myit kau sai. U numji numjoi hkum sumhpa law la ai hte makau gup yin tsit lali tsawm htap la ai sha n-ga dai ni hpe makawp maga da ai hkrak re ai tara upadi (Law) mung tawn da nga ma ai.

Mau na zawn re masha ni hpe mung mu lu nna mau dik kau sai. Sinpraw mungdan na masha ni hte grai shai ai lam langai mi mung naw nga ai. Dai gaw myen mung dan kaw grai tsun chye ai ga malai (0rSvSw,f) ngu ai ga malai wa ndai mungdan kaw na Maori ngu ai jau man masha ni a matu she rai nga ai. Hpum yang she tsawm ai nga majaw tsa lam sha dang 90% ram gaw grai tsawm ai hku Hpum kaba ai hte gawng shing yan galu kaba re ni she rai nga ma ai (European masha ni n-lawm ai).

Ndai mungdan gaw masha hpan grai law hkra nga ai mungdan rai nga ai hte maren European 76.8%; Maori 14.9%; Asian 9.7%; other Polynesian Pacific peoples 7.2%; Middle Eastern, Latin American, and African 0.9%. re. Makam masham (Religion) lam hta gaw , Christian 55.6%, no religion 34.7%, Hindu 1.5%, Buddhist 1.3%, Islam/Muslim 0.8%, Jewish 0.2%, Spiritualism/New Age 0.5%, others 0.6% rai ma ai.

Shaga ai ga ni gaw (Languages): English, Maori, New Zealand Sign Language ni rai nga ai. Ndai zawn re ai mungdan kaw anhte Jinghpaw Wunpawng myu sha ni yawng marai latsa jan mung Wellington hte Auckland ngu ai Muk Lum kaba lahkawng kaw nga lawm nga ai hku re.

Hpaji lam hta gaw grai n-gun dat (priority) jaw ai lam hpe mung mu kajawng la ai hku re. Anhte a (a&Tjrefrm) ngu ai mungdan hte gaw lamu hte ga shai ai zawn she shai taw nga ai hpe mu kajawng la ai hku rai nga ai. Hpa majaw nga yang jawng kaji kaw na tsang 13 du hkra hpa manu jahpu n jaw ra ai sha hpaji sharin ya nga ma ai. Dai kaw na dakasu matut lung la mayu ai ni gaw Asuya kaw na (Student loan) ngu ai hkoi la nna mai lung la nga ai hku re. Dai tinang hkoi la ai Gumhpraw hpe gaw jawng ngut na bungli galaw hpang ai shani kaw na gaw gau ngwi bai waq mat wa ra ai hku rai nga ai. (International Students ni gaw mungdan masha ni hte n bung nga ai) Hpaji lam hpe madang grai shatsaw da ai hpe mung mu lu nga ai.

Dai hta grau mau na zawn re lam gaw, asak kaba sai ni hte English ga shaga lu na matu sha sharin la mayu ai ni a matu mung Pang mali (level 1,2,3,4) garan nna sharin ya nga ma ai. Pang mali ngut ai hpang gaw bungli mai tam galaw mat wa sai sha n-ga Asuya kaw na masat masa lek mat (Certificate) mung jaw ya nga ma ai. Jawng sa jawng wa lam shabrai mung yawng hkra jaw ya ai mung mau n ma she rai nga ai. (Hpaji mung sharin ya, lam shabrai mung jaw ya) she rai nga ma ai. Hpaji hpe madung dat nna sharin la mayu ai ni a matu gaw grai kaja ai mungdan she rai nga ai ngu, myen mungdan kaw na hpaji hpe grai hpang gara let, sharin la mayu nga ai Jinghpaw Wunpawng ramma ni hpe she gan shingran let, myit dum kau dat sai.

Shinggyim nga pra masa hte mung masa lam ni mung grai myit lawm na zawn re sha n-ga anhte Jinghpaw Wunpawng amyu sha ni a gam maka hte sat lawat ni hpe mung grai shingran shangun, kasi la na zawn re lam ni hpe …………….


Hpang na lang hta bai matut hti ga………………

Nu n chye shi ai lam ni...

Nu n chye shi ai lam ni...

Cartoon langai kaw hti ga ai. Hpaw mi lahkawng gat sa lam kaw hkrum nna langai mi jan gaw kaga langai hpe tsun ai.

"Nye madu wa gaw maigan de le. Ma Gam mung maigan de sha re. Ma Kaw chyawm gaw ndai kaw jawng lung nga ai."
"Re i?.. Ning! Dai rai jang Ning hpa rai n hkan sa ai law?"
"Uhm.. ngai gaw shakawng mayu na ngam taw ai le." da.

Ndai cartoon kaw na kanu tsun dan ai re. Nu gaw she tsun u ga le. Hpa majaw nga yang Nu n chye shi ai lam ni law law nga ai gaw.
"Re! maigan kaw lam ni grai kaja ai. Mare ting san seng ma ai. Myi hprap wan mung tsun n ra ai." da.

Nu gaw manang ni hte hkrum shagu dai hku tsun na re. Raitim Nu atsun taw nga ai Maigan ga grai kaja ai ngu ai hpe ngai n lu hkap la ai, Nu.

Kaja wa nga yang maigan ga gaw grai kaja ai n re. Ndai ni yawng gaw yu maya sha re. Kataya lam ni hku n hku ai hpe grai kaja ai ngu tsun lu na i? Lam makau kaw maza n nga ai hpe mung grai kaja ai ngu tsun na i? Myi hprap wan dip hpaw dat shagu sa ai, Bus car ni, mare shinggrup Wan leng ni aten man taw ai gaw mau hpa wa re kun? Nye matu ndai yawng gaw grai kaja taw ai ngu n hkap la ai, Nu. Ndai yawng gaw yu maya sha re. Anhte kaw she yu maya n lu byin taw ai le. Dai majaw maigan ga grai kaja ai ngu tsun yang nau n ra sharawng ai, Nu.

Shanhte ni kaw hkrang rai ni (Material) rawt jat ai lam gaw lamu ndung du hkra re. Raitim ngai ndai kaw chye nga sai. Shanhte zawn ngai hkan nga lu sai. Mungkan madap dep ai ngu tsun yang chyawm Nu shut mat na re. Ngai gaw aten tup Nu a nta wa na chyu sha myit sumru taw ai wa she re.

"Hkum wa! ndai kaw jan ja, ninghpu mawng, ji grawng kawa, myi hprap wan n lu ai" ngu gaw hkum tsun yaw... Nu!
Nu a kasha gaw Air cond gawk n ra nna jan lagaw hpe marit ai wa, n-bung ahpawt ai ten ninghpu sama hpe Air fresher hta grau ra ai wa, ningsin kata layit hte ji grawng kayet nna mung jahta ai hpe grau marit ai wa re hpe Nu hkum chye u ga le!

Masha n-kau tsun ma ai. Maigan kaw hpaji chye atsam rawng na sha ahkyak ai. Hpaji chye jang yawng maren sha re.
Ya gaw Globalization byin taw sai. Buga ginra marit taw n-mai sai. Tsit lali ai udat shara de prat hpe rawt jat hkra gaw gap ra ai da.

Langai mi san mayu ai. Mungkan ga gaw kaja wa Kahtawng mare kaba byin nga sai kun? Amyu, sai ginghka ai lam n nga sai kun? Nye a ga san hpe Nu mung myit yu u le! Nu e.. ngai shadu yang mungkan ga gaw jak hpaji hta lai nna, gara lam hta mung kaja wa Globalize n byin shi ai ngu shadu ai... Nu!

Anhte zawn re mungdan na sa ai masha ni hpe hkrang rai (Material) rawt jat galu kaba nga sai mungdan na masha ni gara hku mu mada ai ngu hpe Nu n chye ai gaw. Dai ni gaw rai nu ga law.. Azin ayang tsun yang Nu myit n pyaw taw na. Kalang lang gaw nye hkum ngai jak masha zawn nawn wa nngai. Bungli galaw nga ai gaw kaja wa shat sha na matu zawn sha rai taw ai...Nu.

Moi... Nu a nta kaw bungli galaw ai pyi lachyum lama ma naw nga ai zawn re. Ya gaw, hpa mung lachyum n nga ai zawn sha hkam sha ai. Tinang mungdan kaw galaw nga ai pyi gaw tinang amyu, tinang buga a matu rai rai, n rai rai, lama ma gaw akyu naw nga na re. Ngai hpe myit gyip gyeng ai ngu tsun tim myit dik myit pyaw let sha hkam la na nngai. Dai daram wa ting myu tsaw yang hpa majaw maigan pru wa ai rai? ngu mara shagun na gaw hkum jau shi!

Kalang sha sa pra ai prat hta masha ni a madang zawn sha pyi gaw nga mayu ai le. Uhm.. yak ai gaw ya na zawn, lu lu, sha lu hkra Nu a nta nga nna ngai n lu tam ai le... Nu e. Ngai she hpyang taw ai kun? Tsit lali ai udat shara ngu yang anhte buga gaw hkun hkraw taw sai kun? Ngai n chye myit mat ni ai.

Nu n chye shi ai grai naw law ai law. Ga shadawn, Digital yup jasu nayi nsen kade daram n rawn hpa re ngu hpe Nu hkam sha ga jang she chye na re. Nu ni hpang de gaw masha ni arawng mi ala rai lang nga ai hand phone gaw anhte a matu "Nga dingsi" gali da ai hte hpa n shai ai ngu hpe Nu n chye ai gaw.

Ndai kaw hkrang arai ni grai kaja ai ngu hpe ngai n ningdang ai...Nu. Raitim laika ka sara langai tsun ai zawn, "U lawng hpe sha tsi chya shatsawm nna kata na u kasha hpe shat n jaw yang hpa lachyum pru na rai?" da.

Ndai kaw, Ja ulawng kata kaw lasi lamun rai nga ai u kasha ni grai mu ga nna dai zawn gaw n kam byin ai... Nu e. Ngai gaw, aten du jang Nu a nta wa lu hkra shakut nga ai. Nu e... Nye kasha, maigan kaw grai asin pye nga ai ngu gaw htingbu ni hpe hkum shakawng yaw... Nu. Nye kasha gaw Kanu a nta hpe grai chye marit ai ngu she shakawng u yaw...

Aten masa langai du jang Nu a kasha bai wa na re... Kaning re ai aten masa ngu gaw hkum san yaw... Nu.
Lani mi na aten masa hta le.

Lamu samwi